Uit onderzoek van Trouw in samenwerking met het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico bleek deze week dat de overheid vaak geen overzicht heeft over waar alle sensoren in de publieke ruimte hangen en welke data ermee verzameld worden. Bedrijven die de technieken leveren, eisen dat contracten met gemeenten geheim blijven.

Voor de burger is daarom bijna niet te achterhalen wat er met zijn of haar gegevens wordt gedaan. En dat terwijl er in tientallen grote en kleine 'slimme gemeenten' alleen maar meer sensoren bijkomen. Trouw en Investico bekeken tien slimme gemeenten en de daarbij behorende samenwerkingsovereenkomsten en spraken met veertig deskundigen

Gemeenten hangen vol sensoren die het gedrag van bewoners volgen. Inwoners die zich willen verzetten tegen de sensoren in de stad moeten praktisch denken. Wie de wifi-trackers (die worden gebruikt om via smartphones passanten te tellen en te volgen) wil vermijden, kan wifi uitzetten op zijn telefoon. Sommige trackers gebruiken het bluetooth-signaal, dus het is verstandig ook dat uit te schakelen. Toegegeven: dat werkt niet bij alle sensoren, omdat niet alle slimme technologie gebruikmaakt van het signaal van smartphones...

Het gevaar is dat alleen een kleine groep experts de technologie snapt, en dat burgers steeds verder op achterstand komen te staan, zegt Dorien Zandbergen, die aan de UvA onderzoek doet naar digitale cultuur en politiek. Meer publiek debat zou volgens haar helpen, in de Tweede Kamer, de media en in de lokale politiek. "En mensen kunnen organisaties zoals de Autoriteit Persoonsgegevens bevragen en Bits of Freedom steunen die hun belangen aankaarten bij de verantwoordelijke machthebbers."

Toch blijft het een oneerlijke strijd, zegt Jan Smits, hoogleraar recht en techniek aan TU Eindhoven. Je kunt niet van de burger verwachten dat hij in zijn eentje opbokst tegen de datahonger van bedrijven. "Als jij akkoord klikt en de privacyvoorwaarden accepteert, dan zeg je ja tegen tientallen bedrijfsjuristen die als enige belang hebben het bedrijf er beter van te maken."...

...De overheid heeft met de slimme stad de privatisering van de publieke ruimte toegestaan, aldus Smits. Dat moet nu een halt worden toegeroepen. "Dat betekent niet dat je samenwerking met de bedrijven moet verbieden. Maar als er data in de publieke ruimte wordt verzameld en er daarmee in feite wordt 'betaald', dient er volkomen transparantie te zijn. En bedrijven kunnen dan zeker niet eisen dat deze contracten geheim blijven, zoals nu wel gebeurt."

Die transparantie moet de overheid ook richting de burgers organiseren. UvA-onderzoeker Zandbergen stelt voor de slimme stad zichtbaarder te maken. "Slimme lantaarnpalen moeten niet alleen ogen (camera's) en oren (microfoons) hebben, maar ook een gezicht. Zodat je kunt zien wat die paal meet. Denk aan een bordje, of een pop-up op je smartphone."

Alles bij de bron; Trouw