Online technieken om mensen te beïnvloeden, het zogeheten nudging, bedreigen de democratie en kunnen leiden tot een totalitaire staat, schrijven wetenschappers in het gezaghebbende Scientific American.

Cruciaal bij nudging is oorspronkelijk dat je een door jou gewenste optie ongemerkt weet te 'pushen', terwijl andere opties wel degelijk mogelijk blijven, zegt Jeroen van den Hoven, hoogleraar Ethiek en Techniek aan de TU Delft en een van de auteurs van het artikel. 'Dat is door de mensen die dit idee geïntroduceerd hebben altijd benadrukt: een liberale, zacht-paternalistische benadering, waarbij alles mogelijk blijft, maar de kans dat iemand dat ene gewenste gaat doen groter is. Dus, bijvoorbeeld: in de sportkantine zet je de frituur achterin en leg je de gezonde dingetjes vooraan.'

Nudging kan dus worden aangewend voor onschuldige zaken, gevaarlijker wordt het volgens Van den Hoven als politieke kopstukken de publieke opinie in hun voordeel willen beïnvloeden. 'Die kunnen er baat bij hebben. Dat hebben we gezien rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen, rond de Brexit, de Italiaanse presidentsverkiezingen en we zien het nu overal: je kunt berichten de wereld in sturen en suggereren dat je heel veel volgers hebt, die je eigenlijk niet hebt, waardoor je mensen op het verkeerde been zet.' 

Social media als Facebook worden steeds belangrijker voor de nieuwsgaring van mensen. En anders dan bij traditionele media is daar nog nauwelijks een systeem opgetuigd waarin collega's op de redactie of een raad voor de journalistiek je op de vingers tikken als iets niet klopt. Er is in feite sprake van een perfect storm van artificiële intelligentie, real time big data en de psychologie van de keuzes van mensen, zegt Van den Hoven. 'Als je die combinatie in handen hebt, bypass je niet de menselijke rationaliteit. Nudging is per definitie dat je er geen redeneerstap in hebt, maar probeert op oneigenlijke gronden mensen tot een alternatief te brengen. Dat wordt in een democratie enorm problematisch, want daar word je geacht mensen te laten kiezen op basis van hun kennisname van wat er in de wereld  aan de hand is.' 

Alles bij de bron; BNR