Dit jaar leven we 75 jaar in vrijheid. Toch lijkt de vrije samenleving ver weg, nu noodverordeningen onze zwaar bevochten vrijheden en rechten tijdelijk hebben opgeschort. We moeten helaas offers brengen voor de volksgezondheid. Er wordt weinig bezwaar gemaakt. Maar cruciaal hiervoor is ons vertrouwen dat er proportionele maatregelen worden genomen en dat de nieuwe macht van de overheid niet wordt misbruikt.

Het stemt niet gerust dat er ondertussen camerawagens door Rotterdam rijden omde coronamaatregelen te handhaven. Camerawagens van de gemeente met 360 graden camera’s op het dak, waarmee de politie signalementen van passerende Rotterdammers kan herkennen. 

Vol trots maakte wethouder Bert Wijbenga (VVD) dit nieuws in april wereldkundig via de media. De Rotterdamse gemeenteraad en alle andere Rotterdammers wisten niet eens van het bestaan van de camerawagens, en toch reden ze al rond. Ze bleken al eerder aangeschaft te zijn voor het Eurovisie Songfestival vanwege ‘crowd control’ en stonden nu blijkbaar te verstoffen in de garage bij het Kleinpolderplein. De aanpak van corona was een nieuwe kans om ze alsnog door de stad te laten rijden.

In een interview zegt Wijbenga allerlei mogelijkheden voor de inzet van camerawagens te zien. Hij blikt vooruit op een toekomst waarbij ze kunnen worden ingezet voor de handhaving op hardrijders en zelfs om mensen te filmen die hun vuilnis buiten zetten.

De Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwt dat cameratoezicht alleen mag worden ingezet als andere vergaande maatregelen niet voldoende zijn om de openbare orde te handhaven. Verreweg de meeste Rotterdammers houden zich aan de coronamaatregelen, zo laten ook het kabinet en de veiligheidsregio’s weten. Ligt het dan voor de hand om camerawagens de straat op te sturen met 360 graden camera’s die alle passerende Rotterdammers filmen? Dit kan niet anders dan een paardenmiddel worden genoemd.

Bij een druk straatbeeld horen toch waarschuwingen en een lik-op-stuk beleid? Waarom zouden hier eerst beelden van worden gemaakt, die binnen komen bij cameratoezicht en die vervolgens zeven dagen worden bewaard voor opsporingsdoeleinden? Zijn boa’s of de politie nu sneller ter plaatse? Is de inzet van camerawagens geschikt voor grote evenementen, voor handhaving op samenscholing en zelfs in de toekomst op het verkeerd aanbieden van afval? De argumentatie voor de inzet van camerawagens is op zijn minst diffuus te noemen.

Enkele maanden geleden waren we nog ver verwijderd van een surveillancestaat, maar door de handhaving van coronamaatregelen lijken de verschillen ineens overbrugbaar. Wat is de volgende stap? Vinden we ook de inzet van drones proportioneel om groepsvorming tegen te gaan?

Tot slot: hoe is het mogelijk dat er ineens twee camerawagens blijken te bestaan die al voor een eerder doel waren aangeschaft? Hoe is dit besluit tot stand gekomen? De noodverordening voorziet in de mogelijkheid om de camerawagens per direct in te zetten voor de gemeentelijke handhaving op de coronamaatregelen. De democratische controle is uitgeschakeld.

Dat móet anders, waar macht is, is controle nodig. Zeker nu er een spoedwet komt die de noodmaatregelen gaat vastleggen. Onze vrijheid is kwetsbaar, misschien wel meer dan de afgelopen 75 jaar. Voor een vrije samenleving zijn democratische waarborgen essentieel. Volgende week debatteert de Rotterdamse gemeenteraad over de camerawagens. Maar ook voor andere vrijheidsbeperkende maatregelen geldt dat we die kritisch moeten volgen en steeds van een einddatum moeten voorzien. Noodverordeningen mogen geen sluiproutes zijn voor besluitvorming zonder controle. We willen niet ‘normaal’ maken wat niet normaal is.

Alles bij de bron; NRC