Stel je voor, een slimme stad, vol sensoren en verbonden technologie. Regels zijn niet nodig, want de stad bestuurt zichzelf. Vuilnis wordt opgehaald als de bakken vol zijn, stoplichten afgesteld om voetgangers voorrang te geven -of een snelle doorstroom van auto’s tijdens de spits. Bewoners vragen toestemming voor een evenement aan de rest van de bewoners via crowdsourcing. Het lijkt misschien wat vergezocht, maar dit is precies wat Sidewalks Labs gaat bouwen in Toronto, Canada.

Op een voormalig industrieterrein dat er wat verlaten bij ligt moet de ‘meetbaarste community ter wereld’ komen. Want alle data die deze systemen verzamelen, gaan rechtstreeks terug naar de stad. Met al deze feedback leren de systemen wat werkt en wat niet. Quayside, zoals de buurt heet, is voor menig tech-believer een droom die uitkomt.

Niet iedereen staat te juichen voor zo’n stad. Shoshana Zuboff, emiritus hoogleraar aan de Harvard Business School, is hier een goed voorbeeld van. “Dit is een dry run voor een city waar democratie verleden tijd is. Van wie is de data? En hebben gebruikers hier iets over te zeggen? Willen we een samenleving waarin alles is ge-automatiseerd?”

In haar nieuwe boek: The Age of Surveillance Capitalism beschrijft ze een vorm van kapitalisme waarin bedrijven gebruikers volgen door data te verzamelen, hiermee hun gedrag voorspellen en deze informatie doorverkopen: “Surveillance capitalists claimen menselijke ervaringen, zoals een wandeling met de hond, als ruwe data die ze vertalen in behavioural data. Met machine learning worden dit prediction products, die voorspellen wat je nu, later en ooit zal doen. Met het verhandelen van deze voorspellingen verdienen ze grof geld.”

In haar boek vergelijkt ze het verdienmodel van techreuzen met dat van grote fabrieken in de twintigste eeuw, waar de grote spelers toen flink profiteerden van goedkope arbeid en de uitvinding van stoommachines. Het enige wat telde was de winst. Zuboff ziet zoiets ook nu gebeuren: “Het maakt deze bedrijven niet uit of jij gelukkig wordt van hun app of dienst, het gaat ze om de data die je produceert als je hun producten gebruikt. Om de voorspellingen die ze ermee kunnen maken over jouw gedrag en het geld dat het hen oplevert. Privacy is hen vreemd.”

Mensen die er toch ‘intrappen’ en zonder erbij stil te staan een knopje met akkoord aanklikken, roepen als verdediging ‘dat ze toch niets te verbergen hebben’. Zuboff zucht diep voordat ze antwoordt: “Onzin. Als je niets te verbergen hebt ben je niets. Wat drijft jou als persoon? Wat motiveert je? Wat zijn je dromen? Het gaat erom wie je bent als mens, je innerlijke drijfveren. Het probleem is ook dat dit soort bedrijven alles weten over jou, maar hun processen zijn zo ontworpen dat jij zo min mogelijk over hun werkwijze weet. Dat zorgt voor een oneerlijke situatie. De machtsverdeling die uit deze kennis voortkomt is niet gelijk.”

Alles bij de bron; IO