Van Facebook tot de handel in schulden – privacyschendingen halen voortdurend het nieuws. Maar de waakhond die de privacy moet beschermen staat er slecht voor. Profiel van een toezichthouder die bijna dertig jaar lang klein en machteloos is gehouden.
Het is begin 1998 als Albert Heijn zijn bonuskaart lanceert. Met de bonuskaart is Albert Heijn een van de eerste bedrijven die op technologische, grootschalige wijze gegevens verzamelt over het gedrag van zijn klanten om dat te kunnen beïnvloeden. Binnen twee weken hebben twee miljoen klanten een bonuskaart op zak. Onbekommerd vullen ze hun gegevens in – geboortedatum, gezinssamenstelling – om korting te krijgen én de grootgrutter mee te laten kijken in hun mandjes. Niets lijkt Albert Heijn in de weg te staan om een van de grootste databanken van Nederland te worden.
Dan komt de privacytoezichthouder in actie. Een bijzonder moment, want sinds de oprichting in 1989 heeft deze zelden een vuist gemaakt. De komst van de bonuskaart was de waakhond bekend, die is met Albert Heijn overlegd. Maar dit is niet de uitvoering waarop was gehoopt. ‘Albert Heijn speelt geen open kaart’, zegt toenmalig bestuurslid Ulco van de Pol tegen de pers.
Met de strenge woorden zet de toezichthouder zichzelf in één klap op de kaart, maar mobiliseert ook weerstand. Albert Heijn is woest en dreigt de organisatie voor de rechter te slepen. VNO start een lobby bij de politiek om de macht van het privacytoezicht te beperken. De toezichthouder schrikt en gaat opnieuw overleggen met de supermarkt. Gezamenlijk vinden ze een oplossing: het alternatief van een anonieme bonuskaart. ‘Ook mijn moeder nam zo’n anonieme kaart’, vertelt Van de Pol trots.
Sinds de bonuskaartaffaire is het aantal bedrijven, instanties en organisaties dat onze persoonsgegevens verzamelt, analyseert en verhandelt explosief gestegen. Dit gebeurt vaak buiten ons zicht en zonder onze bewuste toestemming. Onze persoonsgegevens zijn goud waard en daar wordt gretig gebruik van gemaakt. Zo legden kredietbureaus met deels illegaal verkregen informatie profielen aan van bijna alle acht miljoen Nederlandse huishoudens om deze te verkopen aan woningcorporaties en energieleveranciers. ‘Smart cities’ Eindhoven en Utrecht volgen bezoekers in uitgaansstraten met camera’s, microfoons, bewegingssensoren en sociale-mediamonitoring om in te kunnen grijpen bij agressief gedrag. Talpa verzamelde de afgelopen jaren geruisloos gegevens over inkomen, interesse en beroep van 7,5 miljoen mensen, om te verdienen aan gepersonaliseerde advertenties.
De privacytoezichthouder viel in al deze gevallen die Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico eerder onderzocht vooral op door afwezigheid...
...Ook in twee andere zaken, aangespannen door Miek Wijnberg, voorzitter van burgerrechtenvereniging Vrijbit, spreekt de rechter de toezichthouder vermanend toe. Corien Prins, hoogleraar recht en informatisering en huidig voorzitter van de WRR, vindt dat de privacytoezichthouder te lang klachten van burgers heeft genegeerd. ‘Als je niet bij de toezichthouder terechtkunt, waar moet je dan heen? De rechter? Die drempel is hoog.’
Alles bij de bron; deGroene [Long-Read]
