Op internet is alles te koop. Dus ook een datapakket met daarin namen, e-mailadressen en wachtwoorden van meer dan honderd miljoen mensen. Beschikbaar gekomen na een hack of omdat een bedrijf de data lekte. De koper? De geheime diensten. 

Dat weten we door een openbaar rapport van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Die bepaalde dat dergelijke aankopen weliswaar privacy schendend zijn en informatie bevatten van mensen die helemaal niet in het vizier van de diensten zijn, maar dat ze van belang kunnen zijn voor een onderzoek. Dus zolang de veiligheidsdiensten er niet te gretig mee omgaan, mogen ze de bulksets kopen.

In de aanloop naar het raadgevend referendum op 21 maart over de nieuwe Wiv, gaat het vooral over dat zogenoemde 'sleepnet'. Maar er staat nog iets voor het eerst in de wet: de geautomatiseerde data-analyse. De AIVD en MIVD mogen hun algoritmen op de berg met verzamelde data loslaten, op zoek naar die ene persoon die aan een bepaald profiel voldoet. Of die volgens de computer patronen laat zien die kunnen duiden op extremistisch gedrag.

Maar hoe betrouwbaar zijn die analyses? Experts waarschuwen dat algoritmen het lang niet altijd bij het juiste eind hebben, en vrezen dat het toezicht daarop bij de inzet door de geheime diensten beperkt is, blijkt uit een rondgang van het Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor Trouw en De Groene Amsterdammer.

Dat algoritmen niet perfect zijn, komt naar voren in vrijwel alle studies naar het fenomeen. Sterker nog, er zit standaard een aantal valkuilen in big data-analyses ingebakken, die door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in 2016 in het rapport 'Big data in een vrije en veilige samenleving' worden verwoord.

Lees de volledige long-read bij de bron; Trouw