Nepnieuws, censuur, racisme, terreurpropaganda – het zijn zaken die gevestigde media gewend zijn te vermijden, maar op Facebook kregen ze in 2016 alle ruimte. Het bedrijf liet toe dat nepnieuws de Amerikaanse verkiezingen beïnvloedde, censureerde historische foto’s, bood onderdak aan racistische pagina’s en werd gebruikt door terreurorganisaties om leden te rekruteren. 

...de Noorse Aftenposten-hoofdredacteur Espen Egil Hansen klom in de pen vanwege de verwijdering van een iconische Vietnamfoto omdat er naakt op te zien was. Dagenlang verdedigden Facebookmedewerkers de keuze om de foto van een meisje dat naakt wegrent na een napalmaanval te verwijderen. Een internationale rel en zelfs de Noorse premier moesten eraan te pas komen om het bedrijf tot inkeer te brengen.

Het was niet de enige censuurblunder. Zo verwijderden moderatoren een video over borstkanker en werden in Nederland cartoons van Ruben Oppenheimer gecensureerd. Telkens werd de keuze eerst verdedigd en kwam het bedrijf later tot inkeer, vaak pas als de zaak veel media-aandacht kreeg. Ook het nepnieuwsprobleem werd aanvankelijk in alle toonaarden ontkend. Zuckerberg vond het een „best bizar idee” dat „nepnieuws op Facebook (…) de verkiezingen hebben beïnvloed”. Pas toen hij er echt niet meer omheen kon kondigde hij maatregelen aan. 

Internet maakte de verspreiding van nieuws niet alleen democratischer, het leverde ook nieuwe poortwachters op, zoals Facebook en Google. En deze nieuwe poortwachters zijn veel machtiger dan elke afzonderlijke nieuwsorganisatie ooit is geweest. Ruim de helft van de drie miljard internetgebruikers zit maandelijks op Facebook, Google heeft tweederde van de zoekmarkt in handen. En de crux is dat Facebook en Google bij hun nieuwsselectie (wat raden ze hun gebruikers aan) geen journalistieke principes hanteren (klopt het, is het belangrijk?), maar populariteit als maatstaf nemen (wordt het gedeeld en aangeklikt). In het geval van Facebook gelden daarnaast ook nog redelijk puriteinse normen (in principe geen naakt en geweld) voor wat op het netwerk wordt toegestaan.

Zal Facebook leren van de relletjes? Het zou best kunnen dat het bedrijf onder druk van de publieke opinie meer verantwoordelijkheid gaat nemen voor het materiaal dat gebruikers met elkaar delen. Het bedrijf  kan natuurlijk ook verplicht worden tot ander gedrag. Na druk van Europese privacyorganisaties stopte het bedrijf in november met het omstreden gebruik van persoonlijke gegevens van WhatsApp-gebruikers. In Duitsland is wetgeving in de maak die het bedrijf verplicht nepnieuws te verwijderen.

Een andere aanwijzing voor een koersverandering kwam twee weken geleden. In een video omschreef Zuckerberg Facebook tot ieders verbazing als „mediabedrijf”. „Facebook is een nieuw soort platform”, zei Zuckerberg in het videogesprek met Facebook-topvrouw Sheryl Sandberg. „Het is geen traditioneel techbedrijf. En het is geen traditioneel mediabedrijf. Weet je, we bouwen technologie en voelen ons verantwoordelijk voor hoe die wordt gebruikt.” 2017 moet uitwijzen of Zuckerberg woord houdt.

Alles bij de bron; NRC