In de plannen voor na de coronalockdown zijn maar weinig zaken heilig. Plannetjes, proefballonnetjes en noodgrepen van werkgevers, winkels, horeca of overheid laten vooral zien hoe wanhopig we proberen de crisissituatie sneller achter ons te laten dan wellicht verantwoord is.
Privacy en rechten liggen van alle kanten onder vuur, ook vanuit de overheid. De kabinetsplannen om in recordtijd corona-apps te ontwikkelen, vielen al door de mand vanwege openlijke en verborgen privacyzonden bij de opzet en ontwikkeling ervan. En deze week zei Onderwijsminister Ingrid van Engelshoven dat studenten moeten accepteren dat ze digitaal worden gevolgd bij online examens. “In deze tijd moet iedereen soms dingen accepteren die we minder prettig vinden.” Dat is dezelfde overheid die nog geen twee jaar geleden pal stond voor strengere Europese privacyregels.
Aan alle kanten wordt aan verworvenheden getornd. Wie aan de Zuidas flexkantoor Tribes binnenstapt, wordt door een warmtecamera onder vuur genomen. Is de temperatuur te hoog, ‘dan wordt men verzocht huiswaarts te keren’. Wie bezwaar maakt, wordt op verzoek nog eens getemperatuurd. Volgens de topman van Tribes is het toegestaan, omdat er geen gegevens worden opgeslagen en slechts de temperatuur wordt getoond.
Aleid Wolfsen van privacywaakhond Autoriteit Persoonsgegevens (AP) denkt daar heel anders over; “Een ondernemer mag geen dokter spelen. Dit is een ernstige overtreding van de privacywet. Als dit gebeurt, zullen we handhaven. Vaak denken werkgevers dat ze dit wel mogen als ze toestemming krijgen, maar in een arbeidsrelatie is geen sprake van gelijkwaardigheid. Een werknemer kan zich onder druk gezet voelen om toestemming te geven.”
In het coronakantoor dat een vastgoedadviseur aan de Zuidas heeft ingericht, kan met sensoren worden gezien of er niet te veel mensen bij de koffieautomaat staan. “In het volgen van mensen zitten best gevoeligheden,” erkent de bedenker. “We doen het op vrijwillige basis en zien alleen de stromen, niet de mensen zelf.”
“Natuurlijk willen we allemaal zo snel mogelijk weer aan het werk. Maar we willen niet over een paar maanden wakker worden in een samenleving met Chinese toestanden, waarin de werkgever voortdurend met je meekijkt, zelfs je zorggegevens kan inzien en daaraan allerlei consequenties kan verbinden.” aldus Wolfsen.
Alles bij de bron; Parool
In China lijken sommige lokale autoriteiten steeds verder te gaan in het controleren van burgers in coronatijden. Ze installeren camera’s aan de voordeuren van mensen die in quarantaine moeten blijven, en soms zelfs binnenshuis.
De coronapandemie heeft bewakingscamera’s nog dichter bij het privéleven van de Chinezen gebracht, tot aan de voordeur van hun huis, en in enkele gevallen zelfs in hun appartementen. Dat blijkt uit verschillende getuigenissen die CNN verzamelde.
Toen de Ierse expat Ian Lahiffe na een reis naar Zuid-China terugkeerde naar Peking, ontdekte hij een bewakingscamera aan de muur voor de deur van zijn appartement. Hij en zijn gezin moesten twee weken in quarantaine, een verplichte maatregel die door de Chinese overheid werd opgelegd, en Lahiffe zei dat de camera zonder waarschuwing vooraf was geïnstalleerd aan zijn woning.
Ook China-correspondente Leen Vervaeke, die halverwege april voor een derde keer verplicht in quarantaine moest, meldde het gebruik van camera’s om burgers te controleren. “Toen ik gisteren in Peking aankwam, werd ik door mijn wijkcomité naar mijn appartement begeleid. Daarna werd de voordeur verzegeld. Dat ze dat zouden doen, hadden ze niet verteld. Andere collega’s hebben een sensor op hun deur, of een camera”, aldus Vervaeke in de Volkskrant over de strenge maatregelen. “Als ik boodschappen wil laten bezorgen of het vuil wil buitenzetten, moet ik het wijkcomité bellen en vragen of ze de deur willen openen.
China heeft volgens CNN momenteel geen specifieke nationale wetgeving om het gebruik van bewakingscamera’s te reguleren. Lokale autoriteiten gaven wel toe camera’s te gebruiken bij mensen in quarantaine, onder meer omdat het “helpt bij het besparen van personeelskosten en de werkefficiëntie verhoogt”.
William Zhou, die eind februari terugkeerde naar de stad Changzhou, vertelt hoe een politieagent en stadsmedewerker in zijn appartement een camera geïnstalleerd hebben die op zijn voordeur werd gericht. Nadat hij de situatie had aangeklaagd, vroegen de lokale autoriteiten hem om de inspanningen van de regering om de epidemie te beheersen “te begrijpen en mee te werken”. Ze vertelden hem ook dat de camera alleen stilstaande beelden zou maken als zijn deur open ging, en geen video of audio zou opnemen. Het lokale centrum voor epidemische controle van het district waar Zhou woont, bevestigde het gebruik van camera’s om de quarantaine te handhaven, maar weigerde verdere details te geven.
Alles bij de bron; HLN
In de Franse stad Cannes zijn vooruitlopend op de verplichting om gezichtsmaskers te dragen camera’s neergezet bij markten. Het afgelopen weekend bleek 74 procent van de bezoekers een masker te dragen. De beelden worden live bekeken en niet bewaard.
De detectiecamera’s scannen vooralsnog bezoekers op drie markten in Cannes. Als op de beelden een marktbezoeker is te zien zonder masker, kan er een agent op worden afgestuurd om die persoon een masker te geven en voor te lichten over het nut ervan. Vanaf aanstaande donderdag worden de bewakingscamera’s ook in bussen in Cannes geplaatst. Daar wordt het systeem uitgebreid met een ‘afstandsmeter’. Er gaat dan een alarm af als mensen te dicht op elkaar staan in de bus.
De gemeente laat sinds begin deze maand bij twintig supermarkten ook temperatuurmetingen uitvoeren. Als een klant een lichaamstemperatuur van 38 graden of meer heeft, wordt hij of zij gevraagd de zaak te verlaten.
Alles bij de bron; Beveiliging
VVD raadslid Attie Mager verbaasde zich in de raadsvergadering over het gebruik van drones in de gemeente Gorinchem. De drones zijn recent ingezet door de politie om de naleving van corona maatregelen te controleren.
Raadslid Mager wilde weten wat de aanleiding was voor de inzet en of het wel echt nodig was. "Wat is de effectiviteit en hoe zit het met de privacy van onze inwoners?". Ook verbaasde ze zich erover dat de raad niet was geïnformeerd over de inzet. Burgemeester Reinie Melissant-Briene gaf aan dat de inzet van drones niet nieuw is en dat deze in het kader van handhaving zijn ingezet. "Je kunt de inzet van drones vergelijken met de inzet van een politiehelikopter en daar hoeft het lokaal bestuur niet over geïnformeerd te worden."
Alles bij de bron; deStadGorichem
Het gemak waarmee onze locatiegegevens op dit moment lijken te worden verzameld en verwerkt baart ons zorgen. Daarom stuurden we beleidsmakers een herinnering van de criteria waaraan, ook in tijden van corona, beleidsmaatregelen die inbreuk maken op onze rechten en vrijheden moeten voldoen.
We zien het gebruik van locatiegegevens vaak terugkomen bij de maatregelen die worden genomen vanwege de coronacrisis. Verschillende doelen voor het gebruik van deze gegevens zijn de revue al gepasseerd: De gegevens zouden kunnen bijdragen aan een effectievere inzet van hulpdiensten. Zij zouden kunnen worden gebruikt bij de handhaving van de maatregelen zoals het verbod op samenscholen en het houden van afstand. Er zou meetbaar gemaakt kunnen worden in hoeverre mensen binnen blijven, en dit zou kunnen worden vergeleken met landen met andere maatregelen en/of handhavingsmiddelen.
Het grote aantal mogelijke toepassingen dat besproken wordt legitimeert de verzameling en het gebruik van de gegevens allerminst. Integendeel: Het laat juist zien hoe onbepaald het doel is, en hoeveel onduidelijkheid er bestaat over wat er nu precies moet worden opgelost. Want voor welk probleem is dit nou eigenlijk de technologische oplossing?...
...Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van informatie die wordt verkregen uit locatiegegevens die zijn verzameld door Google en wordt er gesproken over het verzamelen van Facebookgegevens. Door gegevens te gebruiken die door grote techbedrijven op onrechtmatige manier zijn verzameld legitimeert de overheid massasurveillance van haar burgers en maakt zij publieke belangen afhankelijk van buitenlandse multinationals. Wij zijn van mening dat dit niet de minst ingrijpende manier is, omdat de overheid niet kan garanderen dat deze gegevens op een juiste manier zijn verzameld.
Wij maken ons zorgen over de lichtvoetigheid waarmee met het gebruik van onze locatiegegevens wordt omgesprongen. Daarom hebben wij een opfrisdocument gestuurd aan het Outbreak Management Team van het RIVM, de Autoriteit Persoonsgegevens, alle Veiligheidsregio’s en verschillende Kamerleden. Daarmee willen we hen herinneren aan de criteria waar goed beleid aan moet voldoen.
Alles bij de bron; Bits-of-Freedom
De Autoriteit Persoonsgegevens is een onderzoek gestart naar het gebruik van videobellen door onderwijsinstellingen en het toepassen van digitale surveillance bij online tentamens. Ouders, docenten, leerlingen en studenten maken zich zorgen over persoonsgegevens die worden verzameld bij digitaal thuisonderwijs tijdens de coronacrisis, zo laat de privacytoezichthouder vandaag weten. Dergelijk software heeft toegang tot webcam, microfoon en browser.
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft zestien tips voor het gebruik van videobellen en proctoringsoftware samengesteld (pdf).
Alles bij de bron; Security
De Limburgse politie zal tijdens het aankomende paasweekend op meerdere plekken met drones surveilleren. De drones zullen worden gebruikt op plekken waar mogelijk veel mensen zijn.
Op deze manier moet de politie vanuit de lucht zich krijgen op situatie. "De politie doet eerst een beroep op het gezonde verstand en de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Werkt dat niet, dan volgt een bekeuring. De drones worden ingezet om druktes in beeld te brengen", zo laat de politie in een aankondiging weten.
De politie-eenheid Limburg telt in totaal elf opgeleide dronevliegers. Afgelopen weekend werden op verschillende stranden ook al drones door de autoriteiten ingezet om de situatie te monitoren.
Alles bij de bron; Security
De gemeente Rotterdam zet de komende periode twee camerawagens in om de coronamaatregelen te handhaven, zo is vandaag bekendgemaakt. "De inzet van camera-auto’s is een nieuw middel met een heel duidelijk doel: iedereen die zich niet aan de maatregelen houdt, krijgt een boete van 390 euro", aldus de gemeente in de aankondiging op de eigen website.
De camerawagens gaan surveilleren bij Rotterdamse parken en pleinen en controleren op groepsvorming en het voldoende houden van afstand. De auto’s zenden live beelden naar een centraal punt, waar deze worden bekeken door camera-operators en een centralist. Deze deskundigen kunnen wanneer dit nodig is direct schakelen met handhavers of politie.
Volgens de gemeente is de privacy van Rottterdammers niet in het geding. "Op dit moment hangen er door heel Rotterdam al camera’s. De video-auto’s zijn een verlengde arm daarvan", zo laat de gemeente weten. Na de coronacrisis zal het gebruik van de camerawagens worden geëvalueerd. Er zal dan worden gekeken of ermee wordt doorgegaan.
Alles bij de bron; Security
Een groep van Nederlandse privacyexperts en wetenschappers heeft een lijst opgesteld met eisen waaraan de apps moeten voldoen waarmee de Nederlandse overheid het coronavirus wil indammen.
De lijst is gepubliceerd op een website, Veilig Tegen Corona. De lijst heeft tien eisen. Zo moeten de apps alleen het doel hebben het virus te bestrijden en niet later kunnen worden gebruikt voor een ander doel. Ze moeten 'gebaseerd zijn op wetenschappelijk inzicht en bewezen effectief', en ze moeten bewezen betrouwbaar zijn. Een andere eis is dat de inzet tijdelijk moet zijn, en dat de app niet tot het individu mag herleiden. De apps moeten ook zo min mogelijk gegevens gebruiken, die niet centraal opslaan, en veilig en bestand zijn tegen misbruik. Tot slot eisen de experts ook dat de app 'gebruiksvriendelijk en toegankelijk' is, en nooit onder dwang van de overheid of derden verplicht worden gemaakt.
De lijst is ondertekend door een coaliatie van experts uit burgerrechtenbewegingen zoals Bits of Freedom, het Platform Burgerrechten dat ook tegen SyRI streed, en de Open State Foundation. Ook hebben hoogleraren zoals Bart Jacobs, Natali Helberger en Frederik Zuiderveen Borgesius zich erbij aangesloten, samen met individuele beveilingsexperts zoals Brenno de Winter.
De ondertekenaars zijn sceptisch over het plan van minister De Jonge om een 'corona-app' in te zetten tegen de bestrijding van het virus. Er is nog veel onduidelijk over dat plan, maar experts zijn sceptisch over de privacyimplicaties. "De gelegenheidscoalitie roept de minister op om aan deze eisen gehoor te geven. De bestrijding van het coronavirus mag niet tot afkalving van onze privacy en fundamentele rechten leiden", schrijven de experts. Ze zeggen zich ook 'met hand en tand tegen de implementatie te verzetten' als de systemen niet aan de voorgestelde eisen voldoen. "Als niet aan deze uitgangspunten wordt voldaan, hebben we geen vertrouwen in de app en zullen we ons tegen de implementatie ervan verzetten."
Alles bij de bron; Tweakers
Wanneer de overheid het installeren van een corona contact-tracing app verplicht stelt zal Privacy First naar de rechter stappen, zo heeft de stichting aangekondigd. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwt voor "Chinese toestanden". Aanleiding is de aankondiging van het kabinet dat het apps wil gaan inzetten om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan en zal onderzoeken of de installatie hiervan verplicht wordt gesteld.
Volgens Privacy First kunnen dergelijke apps leiden tot talloze onterechte verdenkingen, stigmatisering, onnodige onrust en paniek. "Zelfs "geanonimiseerd" kunnen de gegevens uit dergelijke apps via koppeling alsnog tot individuele personen herleid worden. Bij grootschalig gebruik leidt dit tot een surveillancemaatschappij waarin iedereen geobserveerd en geregistreerd wordt en men zich voortdurend gemonitord waant, met een maatschappelijk chilling effect tot gevolg", zegt directeur Vincent Böhre. Hij is bang dat verzamelde gegevens voor meerdere doelen zullen worden gebruikt en vreest ook misbruik door bedrijven en overheden.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stelt dat de voorgestelde apps alleen zijn toegestaan wanneer de privacy volledig is gewaarborgd. Iets waar de toezichthouder naar eigen zeggen scherp op zal gaan letten. "We willen namelijk niet over een paar maanden wakker worden in een samenleving met een soort Chinese toestanden, waar de overheid voortdurend meekijkt, je de hele dag kan volgen, zorggegevens kan inzien en er allerlei consequenties aan kan verbinden", zegt AP-voorzitter Aleid Wolfsen.
Alles bij de bron; Security