In België heeft de minister van Justitie het de politie in de provincie Limburg verboden om tijdens de jaarwisseling politiedrones met warmtebeeldcamera’s in te zetten om coronamaatregelen en vuurwerkverbod te handhaven.
De minister vindt dat de politie moderne technologie moet kunnen inzetten, maar die moet dan wel passen in de rechtsstaat. ‘Net als het huis is de tuin onschendbaar. Drones met warmtesensoren inzetten om drugslabs op te sporen, kan perfect. Maar het is iets heel anders dan ze als algemeen middel gebruiken bij de ordehandhaving van de coronamaatregelen’. Volgens hem is de ‘sleepnettechniek’ – drones gaan actief op zoek gaan naar potentiële overtredingen – ‘veel te disproportioneel’.
Vooral de privacy van bewoners zou geschaad worden, zeiden privacydeskundigen (ook in Nederland) al eerder. Privacyjurist Matthias Dobbelaere-Welvaert is ook fel tegen handhaving met drones. ‘Dat hoort thuis in China, en laten we het daar maar houden’. Ook universitair hoofddocent privacyrecht Bart Schermer (Universiteit Leiden) wees op inbreuk op privacy. ‘Als je die drones stelselmatiger inzet, wordt de inbreuk ernstiger’. En ook al slaat de politie die beelden niet op, ‘de aard van het toezicht is anders dan een agent die op straat loopt. Je ziet de agent niet meer en diegene kan jou in de hele publieke ruimte volgen’.
Tijdens de Nationale Privacy Conferentie op 28 januari as. worden alle genomineerde projecten door de inzenders aan het publiek gepresenteerd. De Nederlandse Privacy Awards zullen vervolgens worden uitgereikt in vier categorieën: 1) Consumentenoplossingen, 2) Bedrijfsoplossingen, 3) Overheidsdiensten en 4) Aanmoedigingsprijs.
Dit jaar heeft opnieuw een groot aantal inzenders (waaronder meerdere overheidsorganisaties) zich voor deelname aan de Nederlandse Privacy Awards aangemeld. Na een eerste selectie en diverse gesprekken heeft de onafhankelijke vakjury de volgende genomineerden bepaald.
Krijgt wie gevaccineerd is straks makkelijker toegang tot bijvoorbeeld de horeca? Er gaan stemmen op om dat te regelen. Welke haken en ogen zitten eraan?
Bij de entree van het festivalterrein staat een scanner: op je telefoon pak je je digitale vaccinatiebewijs erbij, dat gekoppeld is aan DigiD. Het apparaat piept, het poortje gaat open en je loopt zo de festivalweide op, dat volstroomt met andere ingeënte mensen. Het kan weer, een veilig feest.
Het is een dystopisch beeld, herkenbaar voor kijkers van de film Contagion, waarin de wereld is overvallen door een nieuw gevaarlijk virus. Maar als het aan een meerderheid van de Nederlanders ligt, zou zoiets binnenkort werkelijkheid zijn. Dat bleek uit een representatieve steekproef van de TU Delft met 1.640 deelnemers. Driekwart koos voor de optie waarin gevaccineerden meer vrijheden krijgen dan degenen die een vaccinatie weigeren. Minister De Jonge heeft al gezegd dat hij niet voor het afdwingen of belonen van vaccinatie is. Maar zou het juridisch zijn toegestaan voor ondernemers om naar het bewijs te vragen?
‘Gezondheid geldt als een bijzonder persoonsgegeven’, zegt Menno Weij, als jurist gespecialiseerd in privacy en ict. ‘En dat kun je alleen verwerken onder bijzondere voorwaarden.’ Dat zou eventueel kunnen door toestemming te vragen, zegt privacy- en ict-advocaat Thomas van Essen.
Weij: ‘Maar als je mensen alleen vraagt zo’n bewijs te tonen, is het de vraag of je die gegevens registreert en verwerkt. Een probleem is wel: wat is het gevolg als je weigert je bewijs te tonen? Als dat betekent dat je niet binnenkomt, zegt de autoriteit: maar dan is het geen vrije keuze.’ En bij het vragen om persoonsgegevens moet dat geven van toestemming expliciet, geïnformeerd en in vrijheid gebeuren volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
Een andere optie is dat er een specifieke wettelijke basis komt voor het al dan niet moeten tonen van een vaccinatiebewijs. Weij: ‘In dat geval zou de overheid alsnog de wet moeten afstemmen met de Autoriteit Persoonsgegevens. De waakhond is tot nu in de coronacrisis erg terughoudend en streng geweest.’
Het staat ondernemers vrij om een deurbeleid te voeren, binnen de bandbreedte van de wet. Stel dat een klant een procedure zou willen beginnen omdat hij geweigerd is, zegt Van Essen, dan zou die zich op twee grondrechten kunnen beroepen. ‘Het recht op persoonlijke levenssfeer, en godsdienstvrijheid.’
De bewijslast ligt dan bij de uitbater. Van Essen: ‘Hij moet aantonen dat zijn beleid noodzakelijk is om de gezondheid van zijn klanten te waarborgen, dat hij dat doel niet met andere maatregelen zou kunnen bereiken en dat het doel de inbreuk op het grondrecht rechtvaardigt.’
Bij Monique valt enkele weken terug een boete op de mat. Ze zou zich hebben bezondigd aan feitcode R545 ’vasthouden mobiel elektronisch apparaat tijdens rijden’. Dat ze belde, klopt. Maar ze hield haar telefoon absoluut niet vast, die lag op haar been.
Precies dat, de smartphone op haar been, wordt eind november ’gezien’ en vastgelegd door een slimme camera die staat opgesteld boven de A10. De boete van 240 euro die volgt, is voor het vasthouden van een mobiel elektronisch apparaat tijdens het rijden. Iets dat ze dus overduidelijk níet doet. Dat blijkt ook uit de door haar opgevraagde foto’s waarop de boete is gebaseerd. De telefoon ligt op haar been en haar hand is geen moment in de buurt...
...De nieuwe camera’s zijn volgens het OM zo betrouwbaar dat overtredingen automatisch worden doorgestuurd naar het Centraal Justitieel Incasso Bureau. Daar kijkt volgens het OM nog wel een bijzondere opsporingsambtenaar naar de foto’s voordat de gevreesde envelop met het paarse logo wordt verstuurd. „Fouten halen we er in principe dus uit”, zegt woordvoerster Marloes van Kessel van het parket Centrale Verwerking van het OM.
Mark Bergers van Boete.nu ziet dat vanzelfsprekend anders. Hij begrijpt best dat de nieuwe camera’s helpen bij het verbeteren van de verkeersveiligheid. Maar alleen als ze hun werk goed doen.
Het OM interpreteert ’vasthouden’ breder, legt woordvoerster Marlous van Kessel uit. „Een telefoon op een been vinden wij wel degelijk vasthouden. Nu er bezwaar wordt gemaakt, gaat een officier van justitie ernaar kijken. Het is een grijs gebied, maar wij zetten dit door. Het gaat erom dat een bestuurder wordt afgeleid door het gebruik van zijn mobiele telefoon. Bij bellen met je telefoon op je been is daar volgens ons zeker sprake van.” Wie er aan het langste eind trekt, blijkt pas als de bezwaren zijn afgehandeld.
De camera scherper afstellen, oftewel nog ’slimmer’ maken, is volgens het OM geen optie. Van Kessel: „Dan mis je heel veel overtredingen.”
Het OM heeft de twee zogenoemde app-camera’s ruim een maand in gebruik maar kan nog niet zeggen hoeveel boetes dat heeft opgeleverd. Een camera is gemonteerd op een hoge paal langs de weg en is telkens twee weken lang de klok rond operationeel. De andere camera wordt een uur of zes achtereen ingezet op dagelijks wisselende plekken.
Ook de politie kan geen resultaten geven van hun slimme camera’s. De politie experimenteert sinds oktober 2019 met slimme camera’s. Dat bevalt zo goed, dat vanaf de zomer alle politieregio’s een of meer van deze zogenoemde monocams krijgen.
De politiecamera’s zijn anders afgesteld dan die van het OM en brengen niet alleen handen, stuur en benen in beeld, maar ook het hoofd van de bestuurder. Zo is bijvoorbeeld altijd te zien als iemand zijn telefoon aan zijn oor houdt. Beide systemen vullen elkaar prima aan, zegt OM-woordvoerster Marloes van Kessel.
Politieregio’s bepalen straks zelf waar en hoe vaak ze controleren op bellen en appen achter het stuur. Doel is weggebruikers het idee te geven dat ze ’altijd’ gepakt kunnen worden.
Ah, de gouwe ouwe trouwe. De vaste waarde in het debat. Al moet ik zeggen dat ik het de laatste twee jaar minder en minder frequent tegenkom. Misschien heeft dat wel iets te maken met Edward Snowden. Die antwoordde ooit de legendarisch geworden quote: ‘Arguing that you don’t care about the right to privacy because you have nothing to hide is no different than saying you don’t care about free speech because you have nothing to say.’ De man had er duidelijk wat langer over nagedacht.
Ook populair en handig om in je vragen arsenaal te hebben:
–> Mag ik even je kredietkaartgegevens dan? –> Wat is je wachtwoord? –> Kan ik even in je fotoalbum duiken? –> Waarom doe je dan ’s avonds de gordijnen toe? Of je deur op slot? –> Kan je me dan even de chathistoriek met je nieuwe vriend(in) sturen? –> Wanneer was je laatst bij de dokter? En waarom? –> Welke ziektes had je al allemaal? …
En ja, natuurlijk heeft iedereen wél iets te verbergen. Dat is normaal.
Maar stel nu, stél, dat ze echt, maar écht, helemaal níéts te verbergen hebben. Wel, dan mag je hen ofwel verdenken van een heel saai leven, ofwel van een naïeve leugen. Het argument dat ze ‘niks te verbergen hebben’ werkt namelijk enkel in een status quo-situatie, en dat, dát is pas een pure illusie. Onze maatschappij evolueert continu (denk aan de hele abortusdiscussie die in 2020 voor de zoveelste keer actueel was). We weten niet welke waarden en normen — die vandaag geen probleem opleveren — binnen vijf, tien of twintig jaar nog aanvaardbaar zijn. Welke religie men aanhangt. Of men Vlaams-nationalist is. Of net links. Of men politiek kritisch is op Twitter.
De volgende keer dat je iemand hoort zeggen dat ze ‘niks te verbergen hebben’, moet je hen er misschien even aan herinneren dat niemand over een glazen bol beschikt. Of men nu rechts of links is, homo of hetero, zwart of wit, jong of oud: we hebben allemaal wél iets te verbergen. Als het vandaag niet is, dan wel morgen.
... laten we even teruggaan naar de basis van privacy, en waarom ‘ik heb niets te verbergen’ gewoon een gebrekkig argument is. En wel om deze drie redenen:
Privacy draait níét om het verbergen van informatie, maar om het beschermen van data en privé-informatie.
Privacy is een fundamenteel mensenrecht, en je hoeft aan niemand te bewijzen waarom dat niet zo zou zijn.
Het verlies van, of gebrek aan, privacy creëert aanzienlijke schade. Onderzoekers aan het Massachusetts Institute of Technology hadden genoeg aan vier ‘vague pieces of information’ (zoals de data en locaties van vier verschillende aankopen) om maar liefst 90% van de mensen in de dataset terug te identificeren. Holy cow! En het was niet zomaar een steekproefje: de dataset bevatte drie maanden aan kredietkaarttransacties van 1,1 miljoen consumenten.
Het gebruik van software om werknemers te controleren heeft een hoge vlucht genomen door het thuiswerken, blijkt uit onderzoek van softwarevergelijkingsplatform GetApp.
Van de 38 procent ondervraagden die aangaven door de baas in de gaten gehouden te worden, zegt 22 procent dat daarmee is begonnen nadat er verplicht thuisgewerkt moest worden. Het onderzoek beperkte zich tot werknemers in het midden- en kleinbedrijf. Er deden 1230 werknemers aan mee.
Werkgevers zetten de software in om in de gaten te houden wat werknemers thuis doen in werktijd, wat hun individuele productiviteit is en of er veel niet aan het werk gerelateerde websites worden bezocht. Ook wordt het beschermen van bedrijfsapparatuur genoemd als argument. Ze zijn over het algemeen positief over de inzet van employee monitoring software. Van de leidinggevenden zegt 65 procent meer vetrouwen in werknemers te hebben gekregen door de inzet van de software. Eenzelfde percentage zegt dan ook in de toekomst te blijven investeren in deze hulpmiddelen.
De werknemers zijn veel minder positief. Van hen vindt 60 procent dat de software inbreuk maakt op de privacy en 30 procent is onzeker over waar de gegevens voor gebruikt gaan worden.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is kritisch over het monitoren van personeel. Het is niet verboden, maar er moet wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. De AP heeft een toets beschikbaar om te bepalen of voldaan wordt aan de richtlijnen.
Werknemers hebben bovendien recht om de verzamelde gegevens in te zien en ze behoren geïnformeerd te worden over hun rechten. Uit het onderzoek blijkt dat 17 procent van de ondervraagden niet is goed geïnformeerd. Bij de FNV komen dan ook regelmatig klachten binnen over de controles, werknemers voelen zich bespioneerd. Volgens de FNV is het beter uit te gaan van vertrouwen. Als iemand continue niet goed presteert, kun je in gesprek gaan, stelt de woordvoerder.
Er klinkt kritiek op de beslissing van de Limburgse politiezone Carma om drones in te zetten tijdens de eindejaarsperiode om zo de coronamaatregelen te handhaven. De privacycommissie van de politie (COC) start een onderzoek. "Zomaar iedereen filmen, kan niet", zegt Grondwetspecialist Johan Vande Lanotte. "Dat is de definitie van een politiestaat."
Daarom start het Controleorgaan op de Politionele Informatie (COC) een onderzoek naar hoe die controle met drones precies in z'n werk zal gaan. "Om welke drones en camera's gaat het", vraagt Frank Schuermans van het COC zich af. "Het is onduidelijk of het gaat over warmtecamera's of over gewone camera's. We gaan ook de wetgeving eens bekijken. Er is nu een ruime opvatting van het artikel dat politie toelaat om drones te gebruiken voor camerawerk. De vraag is of dat zo moet blijven."
Grondwetspecialist Johan Vande Lanotte deelt de bezorgdheid over een mogelijkse onredelijke handhaving. "Drones kunnen gebruikt worden, maar je moet het gericht gebruiken. Er moet eerst een gericht en duidelijk vermoeden zijn", onderstreept Vande Lanotte in "De wereld vandaag". "Je kan niet in het wilde weg iedereen gaan filmen en dan kijken of er een overtreding tussenzit. Dat is de definitie van een politiestaat."
Je bent activist en dan staat opeens de inlichtingendienst voor je deur. Geertje Hulzebos is het overkomen en vraagt de overheid om te stoppen met de intimidatie en het schenden van haar privacy.
De overheid infiltreert – naast terroristische organisaties – niet alleen bewegingen die het wantrouwen in de wetenschap voeden en desinformatie verspreiden. Vorig jaar zomer riepen diverse klimaatactivisten de inlichtingendiensten op te stoppen met hun ‘intimiderende bezoekjes’ om infiltranten te ronselen. Zij zijn georganiseerd in prodemocratische en vreedzame bewegingen, die een rechtvaardige en duurzame wereld nastreven. De activisten werden thuis en op weg naar werk opgezocht, waar zij onder druk werden gezet met zinnen als ‘we weten wie je bent’ en ‘veel plezier morgen’: ben je niet bereid mee te werken, dan kan dat consequenties hebben, zo was de boodschap.
Het is te hopen dat de minister het onderzoek naar de privacyregels serieus neemt, want uit eigen ervaring weet ik dat de inlichtingendiensten geen gehoor hebben gegeven aan de oproep van klimaatactivisten...
...Na rondvraag binnen haar kennissenkring bleek dat Geertje niet de enige was die door de inlichtingendienst was benaderd. Een collega-activist, Tammie Schoots, bleek eerder te zijn gecontacteerd vanwege haar inzet voor onder meer eerlijke studentenhuisvesting in Amsterdam. De ‘politiemedewerker’ had haar adres- en contactgegevens verkregen vanuit een aangifte die zij had gedaan over fietsendiefstal – over privacyschending gesproken! Hij bleef contact zoeken, ondanks dat zij direct had aangegeven daar niet van gediend te zijn...
...Student- en klimaatactivisten zijn geen terroristen; zij zetten zich in voor een democratisch, duurzaam en bovenal rechtvaardig Nederland. Het is daarom schrikbarend dat de inlichtingendienst zich op bovengenoemde manieren bemoeit ‘met de politieke gang van zaken in Nederland’ en zelf ‘beïnvloedingsoperaties’ uitvoert. Niet alleen wat het leger doet, moet aan de kaak worden gesteld, maar ook de inmenging door de inlichtingendienst in prodemocratische, activistische bewegingen.
De gemeente Eindhoven voorzag vorig jaar 53 inwoners van de wijk Blaarthem van een gratis Ring-deurbelcamera, maar nog geen van de deelnemers aan de pilot heeft beelden met de politie gedeeld. Het project Digitale deurbel had als doel om de wijk veiliger te maken.
Politie hoopte dat door de deurbelcamera opgenomen beelden gedeeld zouden worden. "Dat materiaal kan heel goed van pas komen bij de opsporing van strafbare feiten. Dat doen we nu al veelvuldig. Maar in elk geval heeft zo'n digitale bel een afschrikwekkend effect op mensen met kwade bedoelingen", stelde politieagent Paul van Dijk vorig jaar bij de start van de pilot tegenover het ED.
Geen van de deelnemers heeft echter beelden gedeeld, zo laat de gemeente Eindhoven weten. Om de beelden te delen moeten die worden opgeslagen op de servers van Ring. Hiervoor moeten gebruikers een abonnement afsluiten, wat drie euro per maand kost. Vervolgens kan de gebruiker zich aanmelden bij het project 'Camera in Beeld' van de politie. Geen van de deelnemers heeft een dergelijk abonnement afgesloten.
Camera in Beeld is een database die informatie over particuliere beveiligingscamera's in Nederland bevat. De database geeft politie een overzicht van welke camera’s waar hangen en waar zij opnames van maken. In het geval van een misdrijf kan politie de beelden opvragen. Bij een pilot met deurbelcamera's in Almere moesten inwoners, om deel te kunnen nemen, verplicht hun camera wel bij Camera in Beeld aanmelden. In een jaar tijd werden twaalf keer beelden opgevraagd die de deurbelcamera's hadden gemaakt.
In oktober 2018 kwam Brussel samen met Facebook (ook eigenaar van Instagram en WhatsApp), Google (eigenaar van YouTube) en Twitter tot een gedragscode waarbij de bedrijven beloofden de verspreiding van desinformatie op hun platformen tegen te gaan.
"Maar we moeten verdergaan en omgaan met de tekortkomingen die uit pure zelfregulering naar voren zijn gekomen", aldus Eurocommissaris Jourova.
Door strenger toe te zien op de handhaving, wil de Europese Commissie voorkomen dat bedrijven als Facebook en Google geld verdienen aan desinformatie op hun platformen. Ook wil Brussel betere manieren ontwerpen om nepaccounts te bestrijden.
De regels moeten vastgesteld worden in de Digital Services Act, die later deze maand wordt gepresenteerd. In de conceptregels staat dat internetbedrijven verantwoording moeten afleggen over hun algoritmes en advertenties op hun platforms moeten delen met toezichthouders en onderzoekers.
Nadat de regels zijn gepresenteerd, moeten ze nog langs de EU-lidstaten en het Europees Parlement voordat ze formeel in werking kunnen treden.
