Het Inlichtingenbureau is een vrij onbekende instantie, maar het verzamelt toch al sinds 2001 alle overheidsdata van bijstandsgerechtigden en koppelt deze met elkaar, op zoek naar mogelijke fraudeurs. De data komen van organisaties zoals het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), de Sociale Verzekeringsbank (SVB), de Belastingdienst,  Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), gemeenten en de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) Ja, ook het RDW, want zo kunnen ze zien wat voor type auto je hebt.

Het Inlichtingenbureau is als een stichting opgericht na een akkoord tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van sociale zaken. Het bureau telt 70 vaste werknemers en kost de overheid jaarlijks zo’n 11 miljoen euro, maar levert ook 75 miljoen op door fraudeopsporing, staat in het jaarverslag. Officieel valt de stichting niet onder de overheid, maar de overheid is wel de opdrachtgever. 

Bij opvallendheden, zoals een bijstandsgerechtigde die ook salaris ontvangt of ook studiefinanciering, gaat er automatisch een melding naar de gemeente in kwestie. Het aantal meldingen dat het Inlichtingenbureau doet is flink, blijkt uit het jaarverslag over 2019...

...Het Inlichtingenbureau is niet de enige semi-overheidsorganisatie die bezig is met het samenvoegen van data over burgers. Zo koppelt ook bijvoorbeeld het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) digitale gegevens van burgers en bedrijven aan elkaar. BKWI is een zelfstandig onderdeel van UWV en en werkt in opdracht van het ministerie van SZW. 

En er is de stichting Rinis – Routerings instituut (inter)nationale informatiestromen – die ook zorgt voor digitale gegevensuitwisseling, wederom van UWV en SVB en de Belastingdienst, maar ook bijvoorbeeld van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en Zorgverzekeraars Nederland. 

Deze bureaus maken het overheidslandschap ontzettend intransparant, zegt Arjan Widlak, directeur van het non-profit onderzoeksnetwerk Kafkabrigade. “Het grootste probleem voor burgers is dat ze negen van de tien keer geen idee hebben welke gegevens waar worden gedeeld en hoe ze die kunnen opvragen”, zegt hij. “Als je als burger vanwege verdenking van fraude tegenover de overheid komt te staan, moet je weten hoe je je kunt verdedigen en hoe je beschikking kan krijgen over je eigen dossier. Door de lappendeken aan stichtingen die persoonsgegevens verwerken wordt dat steeds moeilijker.”

De Bijstandsbond sluit zich daarbij aan. “Dat aan de overheid gelieerde clubs zoveel informatie verwerken, schaadt de privacy van burgers. Ook als wat ze doen volgens de wet mag”, zegt woordvoerder Henk Kroon. Het is, weet hij uit ervaring, enorm lastig om informatie van de bijstandsgerechtigden die hij bijstaat te kunnen verzamelen. “Dit soort stichtingen mogen nooit iets zeggen, vanwege de privacy. Ze werken voor de overheid, maar zijn er niet voor de burger”, zegt Kroon.

Alles bij de bron; Trouw