Heeft u Google Fit al op uw telefoon? Ik wel – ik hou van gadgets. Beetje kinderachtig misschien, maar mijn ‘persoonlijke records’ worden bijgehouden in indrukwekkende grafieken. Google Fit is een voorbeeld van ‘zelf-surveillance’ – je doet het je zelf aan, het wordt aan niemand gerapporteerd. Althans nog niet. Voor zover ik weet. Hoewel de baas, de dokter en de verzekeraar best geïnteresseerd kunnen zijn. Net als de handelaren in sportspullen. Maar voorlopig vertrouw ik op de ‘privacy instellingen’ van Google.

Dergelijke apps zijn er ook voor wat je eet, hoe je reist en waar en waaraan je geld uitgeeft. De digitale coach signaleert, informeert en adviseert. Google en Facebook zoeken er adverteerders bij. Iets dergelijks gebeurt op nieuwssites en sociale media, waar jouw gebruik mee bepaalt wat je nog meer te zien krijgt. De moderne auto houdt intussen bij wanneer het tijd is voor een servicebeurt, waar de reis zoal naar toe gaat, wie achter het stuur zit, hoe de motor zich gedraagt, of er een storing dreigt. Als u van de weg raakt belt de auto de alarmcentrale. De zoekmachine op internet onthoudt wat u daar eerder opzocht, waarin u zoal geïnteresseerd bent en past de zoekresultaten en aanbiedingen daarop aan.

De moderne mens leeft online – onlife heet dat inmiddels. We worden daar constant begeleid, beïnvloed en gestuurd door software – steeds meer aspecten van onze privélevens raken verbonden met internet, vrijwillig, maar vaak ook ongemerkt. En nu de hamvraag: worden we daar ook beschermd? Bestaat er al een besef van een digitale rechtsstaat? Het gemak dient de mens, maar waar begint onvrijheid, paternalisme, manipulatie?

Vorige week publiceerde het Tilburgse Rathenau instituut een rapport dat nieuwe mensenrechten voor het digitale surveillance tijdperk voorstelt. Namelijk het recht om niet gemeten, niet geanalyseerd en niet gecoacht te worden. Burgers moeten profilering, tracking en beïnvloeding door software voortaan steeds kunnen weigeren. Daartegen zijn we nu vrijwel weerloos – privacy en anonimiteit verdampten. Feitelijk gaat het om herstel van het recht op anonimiteit, om te mogen ontsnappen aan de continue analyse van alles wat we doen. Niet gesurveilleerd en niet heimelijk beïnvloed worden, maar mogen ontkomen aan de samenleving die perfect doorzoekbaar is en waarin het leven van iedere burger ‘leesbaar’ is.

Het rapport portretteert internet als één groot psychologisch experiment waarin het ‘vastzuigen’ van mensen aan hun schermen wordt geperfectioneerd aan de hand van data die gebruikers zelf verstrekken. Eigenlijk zouden software ontwikkelaars net als medici een eed moeten ontwikkelen, waarin ze beloven burgers niet aan te tasten in hun autonomie. En dus vrij blijven in hun handelen, hun denken en geweten.

Alles bij de bron; NRC