Technologie die werd geïntroduceerd om Covid-19 te bestrijden, blijkt inmiddels overal ter wereld te worden ingezet voor surveillance die niets meer met pandemiebestrijding te maken heeft.

Uit een wereldwijd onderzoek van persbureau AP blijkt dat het niet alleen dictaturen zijn die de covidtechnologie inmiddels voor andere doeleinden gebruiken. 

Ook in een democratie als Australië raakten de oorspronkelijke doeleinden uit zicht. Al vrij snel na de introductie van een covid-app bleek dat de geheime dienst daar data uit oogstte. “Per ongeluk”, luidde het officiële verweer nadat dit uitlekte.

Ook werd de data van check-ins met QR-codes door de Australische politie gebruikt voor regulier recherchewerk. Na de moord op de baas van een motorbende verschafte de politie zich toegang tot de namen, telefoonnummers en incheckdata van ruim 2400 motorfans, ondanks de eerdere belofte dat die alleen voor coronabestrijding zouden worden gebruikt.

Het belemmeren van de bewegingsvrijheid van activisten en het sluipende uitbreiden van de doeleinden waarvoor geoogste data worden ingezet, zijn twee manieren waarop surveillance kan ontsporen. Doelgerichte intimidatie is een derde. Dat blijkt bijvoorbeeld in Israël, waar honderden Palestijnen vorig jaar ineens een bericht op hun telefoon kregen. ‘U bent opgemerkt als deelnemer aan gewelddadigheden in de Al-Aqsamoskee. U zult verantwoordelijk worden gehouden’, stond er. Afzender: de Shin Bet, de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst.

Ook Majd Ramlawi (19) kreeg tot zijn schrik zo'n berichtje, terwijl hij toch alleen maar in het café bij de ingang van de moskee werkt. Dat hij toch in het vizier kwam, bleek te verklaren doordat Shin Bet de data had geoogst uit de surveillancetechnologie voor het tegengaan van covidbesmettingen.

Een vierde manier waarop covid-technologie misbruikt wordt, is het opbouwen van individuele profielen, waarin vaak ook andere data worden samengevoegd. In de Indiase stad Hyderabad bijvoorbeeld worden foto’s van overtreders van het mondkapjesverbod in een database ingevoerd. 

En in de VS kreeg het private surveillancebedrijf Palantir van de overheid toegang tot allerlei persoonsgegevens. Gebrek aan regelgeving maakt het vervolgens lastig om na te gaan wat zo'n bedrijf er verder mee doet, maar Palantir heeft onder privacy-activisten een belabberde reputatie.

De coronapandemie is een met 9-11 vergelijkbare gebeurtenis, die de opkomst van surveillance kan versnellen. Veel ontwikkelingen, zoals cameratoezicht en gezichtsherkenning, waren al aan de gang, zegt Kees Boersma, hoogleraar crisisbestrijding aan de VU. Een crisis kan wel betekenen dat we bereid zijn om zulke systemen meer data te voeden. “Wat ik verder interessant vond, was de opkomst van dashboards, bij overheden, bedrijven en veiligheidsregio’s.”

Ook die kunnen volgens hem ontsporen. “Bij die dashboards zie je ook verplaatsingen van mensen. Als jij vluchteling of asielzoeker bent, dan is dat informatie die gebruikt kan worden op een voor jou nadelige manier. De vraag is altijd: wie zijn er nou kwetsbaar als de informatie misbruikt wordt?”

Alles bij de bron; Trouw