Het is de afgelopen jaren een traditie op je telefoon geworden: in december presenteren apps en diensten persoonlijke jaaroverzichten aan klanten. Van Spotify tot sportapp Strava en de Rabobank. Hartstikke leuk en handig, maar ook best confronterend.

Spotify Wrapped is het bekendste voorbeeld van zo'n jaaroverzicht. Sinds 2016 biedt de muziekdienst zijn abonnees jaarlijks inzicht in hun meest beluisterde artiesten, nummers en podcasts en veel Spotify-gebruikers kijken er naar uit. De functie werkt zo goed doordat de lijstjes persoonlijk zijn, zegt marketingstrateeg Wendy Oude Veldhuis. Een persoonlijke attentie is volgens haar het beste wat je iemand kunt geven. "Dat is altijd leuk",zegt ze. "Het gaat over jou, dus je wordt gezien. Er komt dan een shotje dopamine vrij en daardoor voel je je beter."

De lijstjes worden massaal gedeeld op sociale media. Op die manier werkt het geluk van Spotify Wrapped twee kanten op. Niet alleen richting de gebruiker, ook richting Spotify. Want veel mensen maken door het delen reclame voor Spotify. "Dit zijn monsterreclamecampagnes", zegt marketingstrateeg.

Andere merken proberen het succes van Spotify te kopiëren. Daardoor krijg je de laatste jaren van veel meer bedrijven een persoonlijk overzicht. Strava laat zien hoeveel kilometer je hebt gefietst en Duolingo toont hoeveel voortgang je hebt gemaakt met het leren van Spaans. 

Soms lijkt het een beetje vreemd en misplaatst, zo'n jaaroverzicht. De terugblik van Rabobank laat bijvoorbeeld jouw financiële hoogtepunten zien. Hoeveel uitgaven je deed, wat je grootste en kleinste uitgaven waren en hoeveel je kwijt was aan vaste lasten. Hoewel Rabobank ook deelknoppen bij het overzicht zet, zullen veel minder mensen dat doen. 

Data zijn vooral belangrijk voor bedrijven

De lijstjes geven vooral aan hoe goed ons (digitale) leven wordt gedocumenteerd. Voetballer Virgil van Dijk kon daardoor bijvoorbeeld delen dat hij dit jaar 222 keer in de sauna had gezeten, veertig keer op de fiets had gereden en een slaapwaardering van 90 procent had.

Vooral de bedrijven die dat gedrag monitoren hebben daar baat bij, zegt Lotje Beek van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. "Met dit soort overzichten doen ze alsof zij die data voor ons verzamelen en presenteren ze het op een coole manier", zegt ze. "Maar in de kern verzamelen ze die data natuurlijk niet voor hun klanten, maar om daar zelf geld aan te verdienen."

Met de verzamelde data bouwen bedrijven profielen van hun klanten op, zodat bekend is wie dat zijn en waar ze van houden. Op die manier kunnen bedrijven bijvoorbeeld gerichter adverteren.

Bij veel diensten is het lastig om onder het verzamelen van persoonlijke gegevens uit te komen. En als het dan toch kan, zitten de instellingen om te weigeren vaak verstopt. "Het kost enorm veel moeite", zegt Beek. "Het is niet gebruiksvriendelijk om iets om je privacy te geven."

Toch snapt ze de mensen die blij worden van de jaaroverzichten. Ze vindt het zelf ook wel grappig om te zien. "Muziek wordt niet gezien als iets wat slecht voor je is", zegt ze over Spotify Wrapped. "Een TikTok-overzicht met schermtijden zou vreselijk zijn."

Alles bij de bron; NU