En daar was dan de eerste: een demonstratie van taxichauffeurs werd verboden. Om er zeker van te zijn dat het verbod gehandhaafd zou worden stonden extra mensen en materiaal paraat, maar het kwam niet tot verdere burgerlijke ongehoorzaamheid.
Waarom is dat interessant? Op 24 maart verduidelijkte de Rijksoverheid zichzelf: Veelgestelde vragen over de aanpak in Nederland. Daar viel deze vraag op: “Zijn demonstraties nu ook verboden?” Het antwoord: “Nee. Voor demonstraties geldt een ander wettelijk kader en de normale procedure.”
Inmiddels, bij het verlengen van de maatregelen tot en met 28 april, blijkt de tekst iets gewijzigd. We lezen nu: “Zijn demonstraties nu ook verboden? Demonstraties zijn ook samenkomsten, maar daarvoor geldt de Wet openbare manifestaties en de normale procedure. Informeer bij uw gemeente naar de regels.” .....
.... In geval van demonstratie zal elk bezwaar tegen een verbod snel sneuvelen op bepalingen in geldende wetten en verordeningen waarmee, op grond van bescherming van de volksgezondheid, het demonstratierecht terzijde kan worden geschoven.
Of het nu om een demonstratieverbod of een bijstandsbesluit gaat, tegen elk overheidsbesluit kan natuurlijk bij de rechter bezwaar worden gemaakt. De vraag is alleen of een rechtbank een zaak ontvankelijk zal verklaren om in behandeling te nemen. Zoals het er nu naar uitziet is alleen al artikel 9, lid 2 uit de Grondwet voldoende om een zaak kansloos te maken: De wet kan regels stellen ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden.....
.... Het laat wel zien dat enige alertheid geboden is. We schreven het hier al: De uitzonderlijke noodsituatie is niet alleen een testcase voor het vermogen van regering én burgers hoe een gezondheidscrisis te boven te komen, het is tevens een testcase voor de rechtsstaat. Zeker als het lang gaat duren of als maatregelen strenger worden.
Alles bij de bron; Sargasso
Artsen op een huisartsenpost of eerste hulp mogen niet zonder toestemming van een coronapatiënt in diens medisch dossier bij de huisarts kijken. Die waarschuwing heeft de Autoriteit Persoonsgegevens geuit in een brief aan minister Martin van Rijn (Medische Zorg). Van Rijn en zijn collega-minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) werken aan een tijdelijke regeling waarin zulke inzage wél mogelijk moet worden, zonder toestemming vooraf van patiënten.
„Vanwege de coronacrisis vindt de Autoriteit Persoonsgegevens het gerechtvaardigd dat ook de medische gegevens van die mensen tijdelijk zijn in te zien, maar alleen als patiënten daar ter plekke toestemming voor geven. Tenzij de patiënt daartoe niet meer in staat is. Medische gegevens betreffen gevoelige, zeer persoonlijke informatie, waarop het medisch beroepsgeheim van de arts rust. De bescherming daarvan is een fundamenteel privacybeginsel, dat ook nu overeind moet blijven”, aldus voorzitter Aleid Wolfsen van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De privacywaakhond vindt gedurende de coronacrisis een mondelinge toestemming voldoende, in plaats van een schriftelijke, zoals nu wettelijk vastgelegd...
...Volgens Wolfsen van de AP kunnen mensen die inzage in hun dossier hebben geweigerd er zeker van zijn dat ook na de nieuwe kabinetsmaatregelen ander medisch personeel niet bij hun gegevens kan. „Zij moeten zich wel realiseren dat dit ‘nee’ op de huisartsenpost of eerste hulp niet heel vlug gewijzigd kan worden. Inzage is dan technisch onmogelijk”, voegt hij eraan toe.
Alles bij de bron; NRC
De Europese Commissie (EC) heeft telecombedrijven gevraagd metadata van mobiele telefoons van miljoenen Europeanen te delen om corona beter te kunnen bestrijden. Ze wil de data gebruiken om de verspreiding van het virus te monitoren. Een opmerkelijke stap voor de Commissie, die nog geen twee jaar geleden van Europa een ‘privacyparadijs’ maakte...
....Het recht op privacy is niet absoluut en mag beperkt worden, zeker in tijden van gezondheidscrises. De AVG en de Wet publieke gezondheid bieden hier ook de mogelijkheid toe. Dat betekent echter niet dat we het mensenrecht op privacy volledig uit het oog mogen verliezen...
...Wanneer is het inperken van privacy proportioneel aan de bescherming van de volksgezondheid? Dat is moeilijk te zeggen: de (Europese) rechter heeft zich hier nooit over uitgesproken. Wél zijn er talloze voorbeelden van ongerechtvaardigde privacybeperkingen in het licht van nationale veiligheid en terrorisme.
Er is altijd een grondslag vereist en mensenrechtenwaarborgen gelden ook nu. Dat betekent onder meer het informeren van betrokkenen over verwerking van hun gegevens en procedures voor rectificatie of verwijdering van persoonsgegevens. Maar ook beperkte bewaartermijnen, expliciete doelbinding en goede beveiliging. Overheid, ga niet zomaar over tot massasurveillance van potentiële zieken, maar bescherm ieders privacy.
Alles bij de bron; FD [registratie noodzakelijk]
Technologie kan een belangrijke rol spelen in de aanpak van het coronavirus. Bij dataverzameling voor dit doeleinden moeten overheden echter wel privacy en security waarborgen.
Dit stelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Michael Ryan, executive director van het Health Emergencies Programma van de WHO, wees tijdens een persconferentie erop dat dit de eerste pandemie is sinds de wereld beschikt over de kracht van informatie, technologie, social media en AI.
Ryan stelt echter ook dat het verlangen het coronavirus aan te pakken met behulp van data niet ten koste mag gaan van mensenrechten door regelgeving omtrent databescherming te overtreden. "We moeten altijd in ons achterhoofd houden - zeker als het gaat om het verzamelen van informatie over individuele burgers en volgen van hun locatie en bewegingen - dat er zeer serieus databeschermingsimplicaties zijn".
Alles bij de bron; DutchIT
Vrij naar de oude Romeinen zijn in tijden van crisis de wetten stil. De Europese Commissie wil telecomdata van miljoenen Europeanen in de strijd tegen het coronavirus, zo bleek woensdag. Experts slaan alarm. Want hoewel het zou gaan om anonieme gegevens, waarschuwen zij dat daarmee een eerste schaap over de dam is en op de lange termijn de bescherming van de privacy in gevaar kan komen....
...Dat er ongetwijfeld interessante inzichten geboden kunnen worden met telecomdata, laten diverse voorbeelden zien. Zo nam Italië vorige week extra maatregelen om de lockdown te versterken, op basis van telecomdata die deels op vrijwillige basis zijn afgestaan. Uit de cijfers bleek namelijk dat te weinig mensen thuis bleven, al nam de beweeglijkheid sterk af.
Tegelijkertijd is het maar de vraag of de telecomdata nodig zijn om het doel te bereiken, en of ze effectief zijn. Nu al kan de politie bijvoorbeeld met Koningsdag grote groepen digitaal in kaart brengen als dat moet. En of het druk is op het strand weet Rijkswaterstaat aan de hand van het verkeer. Een surveillant kan zien wat er speelt in de winkelstraat of in het stadspark.
De strijd tegen het dodelijke coronavirus vraagt om bijzondere maatregelen, die nu al met grote offers gepaard gaan. Maar juist dan is het zaak om niet door te schieten, bewust of onbewust, in nog sterkere ingrepen, die ook andere grondrechten bedreigen. Zeker als onduidelijk blijft wat het daadwerkelijk oplevert. Het ondergraaft bovendien het zo noodzakelijke vertrouwen in de overheden dat we in tijden van crisis juist zo nodig hebben.
Alles bij de bron; FD [gratis registratie noodzakelijk]
Contant geld is voorlopig nog een belangrijk risicovrij betaalmiddel dat privacy garandeert, maar op termijn is een cashloze samenleving voorstelbaar. Dat meldt De Nederlandsche Bank (DNB) in het vandaag verschenen jaarverslag (pdf).
Ondanks dat DNB het belang van cash benoemt heeft het ook twijfels over de toekomst van contant geld. "We vinden het gewenst dat een publieke vorm van geld in gebruikt blijft. Op dit moment speelt contant geld deze rol, maar gezien de afname in het gebruik van contant geld is het niet vanzelfsprekend dat dit ook in de toekomst zo blijft. Deze trend is al geruime tijd gaande en lijkt structureel van aard."
Toch vindt DNB het naar eigen zeggen belangrijk dat cash beschikbaar blijft. "Ondanks alle innovaties blijft contant geld voorlopig belangrijk. Het is een risicovrij betaalmiddel dat privacy garandeert en het is voor digitaal minder ontwikkelde groepen in de samenleving belangrijk om zelfstandig hun eigen financiën te kunnen beheren." Daarnaast kan er op contant geld worden teruggevallen als het pinverkeer niet functioneert.
Alles bij de bron; Security
Ook Nederland overweegt locatiegegevens van smartphonegebruikers te gebruiken om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Dat laat het ministerie van Economische Zaken weten. „Nederland onderzoekt de meerwaarde van het gebruik van geanonimiseerde en geaggregeerde telecomdata. Daarover wordt momenteel overleg gevoerd met de Autoriteit Persoonsgegevens en het Agentschap Telecom”, zegt een woordvoerder van het ministerie.
Volgens Voorzitter Aleid Wolfsen staat de AP niet op voorhand negatief tegen eventuele voorstellen, maar zullen die wel kritisch worden bekeken. „Er wordt vaak te snel gezegd dat geanonimiseerde data geen persoonsgegevens meer zijn. Als wij dat nader onderzoeken, blijkt dat toch vaak anders te liggen. De AP vindt dat we goed moeten kijken welke technische middelen kunnen helpen om het virus te stoppen, maar we moeten niet over een maand wakker worden in een Big Brother-maatschappij”, aldus Wolfsen. Hij zegt dat zijn organisatie eventuele voorstellen binnen enkele dagen kan toetsen aan de privacywetgeving.
Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT en Recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vraagt zich af hoe nuttig de data kunnen zijn in de strijd tegen Covid-19. „Bij geaggregeerde, geanonimiseerde gegevens kan je alleen zien hoe grote groepen mensen zich bewegen. Terwijl je zonder die gegevens nu ook al wel kunt vaststellen dat veel mensen thuisblijven. Maar misschien dat terugkijken in de tijd meer kan vertellen over de manier waarop het virus zich heeft verspreid. Dat durf ik niet te zeggen”, aldus Zuiderveen Borgesius.
Hij wijst op het risico dat privacy-schendende maatregelen die in crisistijd worden genomen daarna worden gehandhaafd. „Misschien zeggen politici hierna dat ook niet-geanonimiseerde locatiegegevens verzameld moeten worden om te zien waar virusdragers zijn geweest”, aldus Zuiderveen Borgesius.
Alles bij de bron; NRC
Er komt een aanscherping van de samenscholingsregels in Nederland. Iedereen die met drie of meer mensen in de openbare ruimte is, krijgt een proces verbaal. Er wordt een uitzondering gemaakt voor gezinnen, of kinderen onder de twaalf jaar met een begeleider.
Dat zegt Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad dat bestaat uit de voorzitters van de 25 veiligheidsregio's. "We trekken nu gewoon één lijn, zo weet iedereen in Nederland waar ze aan toe zijn en hoe het in elkaar zit", zegt Bruls. Iedereen die nu nog wel samenkomt in een groep van drie of meer personen, kan een proces-verbaal krijgen.
Bruls laat weten dat ze ook gaan handhaven op feestjes die binnenshuis worden gehouden. "Nee, we gaan niet zomaar bij mensen thuis controleren of ze een borrel drinken samen. Maar als we signalen krijgen dat er thuis een groot feest gevierd wordt, dan zullen wij handhaven. Ik snap dat dat vervelend is, maar het moet."
Maandag maakte minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid al bekend dat burgemeesters voortaan kunnen handhaven op groepsvorming in bepaalde, aangewezen gebieden. Groepen van 3 personen of meer die geen anderhalve meter afstand houden, konden vanaf maandag een boete krijgen van maximaal 400 euro per persoon. De burgemeesters van het Veiligheidsberaad vonden dit te onduidelijk en besloten om die maatregel in te voeren voor niet alleen aangewezen gebieden, maar de hele openbare ruimte.
Alles bij de bron; RTLZ
Nu de wereld in de ban is van een gigantisch gezondheidsprobleem, grijpen sommige overheden naar drastische digitale maatregelen. In de strijd tegen de coronapandemie is het verleidelijk om gegevens over bijvoorbeeld locaties te verzamelen om te leren waar burgers zich bevinden. Experts vragen zich af of het wel verstandig is om alles door te voeren onder het mom van crisisbestrijding.
Voor het bestrijden van de coronacrisis zijn harde en unieke maatregelen nodig. De anderhalve meter afstand, groepsimmuniteit en samenscholingsverboden zijn voor Nederlandse begrippen vrij extreem. Midden in de crisis is het bovendien afwachten of de maatregelen van de overheid en het RIVM veel effect hebben. Dat is een vraag waar ook veel andere landen mee worstelen. Om die vraag te beantwoorden, proberen overheden nieuwe methodes....
....Experts zijn vooral bang voor function creep; gegevens worden langer bewaard dan nodig en voor een ander doel dan waarvoor ze aanvankelijk werden verzameld. Je ziet dat vaak gebeuren bij maatregelen die aanvankelijk tegen bijvoorbeeld terrorisme of mensenhandel worden ingezet, maar later ook worden gebruikt voor fraudebestrijding. Dat risico is er ook bij maatregelen in de coronacrisis.
"Wat als je deze gegevens nu verzamelt en later inzet om bijvoorbeeld mensen met andere ziektes op te sporen, of misschien wel mensen die hun belasting niet betalen?" vraagt Natali Helberger, hoogleraar recht en digitale technologie aan de Universiteit van Amsterdam, zich af. "Waar trek je die grens, en hoe zorg je ervoor dat die maatregelen niet blijven bestaan?" Een ander risico is volgens Helberger dat het heel moeilijk is om maatregelen die eenmaal genomen zijn, terug te draaien....
....Dat wil allemaal niet zeggen dat dergelijke maatregelen nooit kunnen worden ingevoerd. Volgens D66 kamelid Kees Verhoeven is dat juist prima mogelijk, maar het moet dan wel onder 'de juiste voorwaarden' gebeuren, zegt hij. De AVG stelt bijvoorbeeld dat je in noodsituaties best wat data zonder toestemming mag verzamelen, maar dan moet wel worden verantwoord dat de huidige situatie een noodsituatie is.
Ook Helberger denkt dat er genoeg democratische waarborgen bestaan als er tijdelijke heftige maatregelen worden ingezet. "We hebben veel van die waarborgen in onze rechtsstaat, maar dan moet je je daar wel aan houden. Ook transparantie is daarbij erg belangrijk. De bevolking moet zich bewust zijn van wat er besloten wordt." Helberger zegt dat er bij nieuwe maatregelen aan de lange termijn moet worden gedacht. "Laten we verder kijken dan alleen die pandemie."
Verhoeven erkent dat het een lastige boodschap is. "In een crisis is iedereen geneigd te denken: We moeten toch die crisis aanpakken? Achteraf blijkt dan vaak dat we toch even wat meer hadden moeten nadenken."
We hoeven echter nog niet helemaal bang te zijn voor de erosie van burgerrechten. Op dit moment speelt het verzamelen van data in Nederland specifiek nog helemaal niet zo, ziet Lotte Houwing van digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. "Ik heb het idee dat het wat technologische maatregelen betreft wel meevalt in Nederland. Op het gebied van mensen tracken om bijvoorbeeld risico's in kaart te brengen: dat speelt nu helemaal niet." Houwing waarschuwt juist voor een averechts effect als media daar nu vaker over schrijven. "Dan krijgen politici misschien juist het idee dat ze daar eens iets mee moeten."
De huidige maatregelen rondom social distancing lijken dan ook redelijk goed gevolgd te worden en er zijn in Nederland nog geen concrete plannen om locaties te gaan tracken. Verhoeven maakt ook die kanttekening. Het gaat slechts om een waarschuwing. "Ik zeg niet dat er nu misbruik wordt gemaakt van een situatie. Maar we zien wel dat dat in het verleden vaker is voorgekomen."
Alles bij de bron; Tweakers [lang achtergrond-artikel]
Nederland zegt ’nee’ tegen het idee van de Europese Commissie om telefoongegevens te verzamelen in strijd tegen corona. De data van honderden miljoenen Europeanen zouden moeten aantonen hoe het virus zich verspreidt en of ergens samenscholingen zijn.
„Brussel gaat niet over de privacy van Nederlanders, ook niet in crisistijd”, zegt VVD-Kamerlid Veldman. Bovendien zijn telecomdata niet aan de orde in de slag met corona, vindt hij. Bedrijven moeten sowieso terughoudend omgaan met het delen van telecomdata, vindt de SP. Bovendien is onduidelijk of telecomdata helpen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. „Ik ben al helemaal niet overtuigd van een centrale Europese opslag”, zegt Kamerlid Futselaar. „Als het al nodig is, moeten de lidstaten het regelen.”
Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken) zegt de meerwaarde van het gebruik van geanonimiseerde telecomdata in strijd tegen corona te onderzoeken.
Alles bij de bron; Telegraaf