Met houtje-touwtje-maatregelen achteraf probeert de overheid onze privacy te beschermen tegen de datahonger van bedrijven. Alleen is diezelfde overheid niet zo consequent als het over het eigen privacybeleid gaat.

Het verplicht toestemming vragen (opt-in) beschermt consumenten in het digitale Wilde Westen waar allerlei partijen naar persoonlijke gegevens graaien. Maar de overheid zélf hanteert, als het zo uitkomt, een opt-outsysteem. Zo konden artsen op een huisartsenpost of op de eerste hulp tijdens de coronapandemie zonder toestemming van de patiënt inzage krijgen in het medisch dossier van de huisarts.

...Medische gegevens zijn per definitie privacygevoelig, stelt de AP. Het is de reden dat het voorstel voor een landelijk elektronisch patiëntendossier het in 2011 niet haalde in de Eerste Kamer. Het gevaar voor potentieel misbruik en schending van privacy was te groot, vond een meerderheid destijds.

Zo werd er ook lang gedacht over de slimme meter, die het energieverbruik in huis meet en vervolgens automatisch de standen doorstuurt naar de energieleverancier. Tot de overheid in 2015 besloot, wederom volgens een Europese richtlijn, dat in alle Nederlandse huishoudens zo’n meter moest komen in de strijd tegen klimaatverandering.

Deze slimme meter wordt aangeboden door netbeheerders en staat meteen ‘aan’, dat wil zeggen dat alle gegevens op afstand maandelijks door de leverancier kunnen worden uitgelezen. Wie bezwaar heeft, moet de uitleesfunctie zelf via een melding naar de netbeheerder uitzetten.

De overheid koos bewust voor dit opt-outsysteem om alle drempels weg te nemen voor het maandelijks laten uitlezen op afstand, in de veronderstelling dat Nederlanders dan veel zuiniger gaan leven. Inmiddels heeft 80 procent van de huishoudens een slimme meter, maar de besparing valt tegen, blijkt uit een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uit 2021. ..

Netbeheerders en leveranciers hebben zelf veel profijt van al die persoonlijke gegevens van hun klanten – en daar gaat het zelden over. Zo kunnen ze het energieverbruik nauwkeuriger voorspellen en dus veel beter inkopen, en daarmee financiële voordelen boeken. Bovendien kan een netbeheerder de stroom op afstand afsluiten.

Binnenkort verdwijnt de zogeheten salderingsregeling voor huishoudens met zonnepanelen, waarmee het eigen verbruik verrekend wordt met de eigen opwekking. Tijdens een debat daarover wees Tweede Kamerlid Renske Leijten (SP) op het omstreden opt-outsysteem dat de overheid zelf in dit geval hanteert. ‘Met alle mogelijke argumenten die er zijn voor de energietransitie en de inzage in het energieverbruik, hebben we ook te maken met de privacy van mensen en hebben we op heel veel andere vlakken juist opt-in, waarbij de mensen er actief voor kiezen.’ Huishoudens met zonnepanelen zijn straks verplicht een digitale of slimme meter te hebben. D66-minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie benadrukte dat consumenten daarmee wat hem betreft voldoende keuze hebben en vindt een opt-insysteem onnodig.

Maar mensen weten vaak niet eens weten wat er te kiezen valt.

Het voorstel van Leijten om het opt-insysteem voortaan toe te passen bij slimme meters haalde het niet. Dat is jammer. Een zelfverzekerde overheid zou consumenten ervan kunnen overtuigen om zelf actief te kiezen voor de uitleesfunctie. Want hoe nobel het doel – energiebesparing – ook is, de overheid moet de burger voorzien van informatie om een afgewogen keuze te kunnen maken. Ze moet ons beschermen tegen de datahonger van private bedrijven en daarin zelf het goede voorbeeld geven.

Alles bij de bron;VrijNederland [alleen op 17-05-2023 gratis te lezen]