Het kabinet heeft eindelijk de aangekondigde wijzigingen van de sleepwet naar de Tweede Kamer gestuurd. Vorige zomer riepen we het kabinet op om met echte verbeteringen te komen. Wat er toen lag was nog onvoldoende. De radiostilte van bijna een jaar leidt helaas niet tot de gewenste verbeteringen. Tijd voor de Tweede Kamer om in te grijpen.

Op twee punten na houdt het kabinet voet bij stuk en blijft het vooral bij cosmetische wijzigingen. De controversiële onderdelen van de wet blijven gewoon ongewijzigd. Dat is, zacht gezegd, teleurstellend. Ook gaat het kabinet niet of alleen maar heel beperkt in op de inhoudelijke bijdragen van verschillende organisaties (waaronder wij) die tijdens de internetconsultatie zijn ingediend. 

Het ontbreken van een inhoudelijke reactie viel ook de Raad van State op. In zijn advies roept het expliciet het kabinet op om volledig en grondig op de inhoudelijke reacties en voorstellen te reageren. Het kabinet zegt dit alsnog te hebben gedaan, maar wij vinden die inhoudelijke reactie van het kabinet nauwelijks terug.

Een grote zorg van ons en vele anderen is de mogelijkheid voor de geheime diensten om op grote schaal onbekeken gegevens te verstrekken aan buitenlandse geheime diensten. De risico’s zijn dan niet meer te overzien. We vinden dan ook dat het uitwisselen van grote hoeveelheden onbekeken gegevens met buitenlandse diensten een stap te ver gaat. Daar trekken we een harde grens. Maar als je het dan toch al toestaat, dan zou je op z’n minst extra waarborgen moeten invoeren zoals een gerichtheidseis en onafhankelijke toets vooraf. Daar wezen we het kabinet in onze bijdrage vorig jaar ook op, maar daar gaat het kabinet niet op in.

Het kabinet laat de deur voor het verstrekken van onbekeken gegevens aan buitenlandse diensten wagenwijd open staan. De enige aanpassing is dat dit voortaan in alle gevallen gemeld moet worden aan de toezichthouder (CTIVD) die achteraf toezicht houdt. Maar zodra de gegevens in buitenlandse handen zijn ben je al te laat. Dus daar los je niets mee op.

Het kabinet ziet gelukkig wel in dat de eis om bevoegdheden zo gericht mogelijk in te zetten beter wettelijk verankerd moet worden. Daar wezen wij, net als Amnesty International, de NJCM en anderen, eerder al op. Als het aan het kabinet ligt, gaat de gerichtheidseis voor de inzet van alle bevoegdheden gelden. Deze eis geldt dus niet alleen voor de inzet van het sleepnet of bij het hacken, maar ook als de diensten via bijvoorbeeld informanten gegevens verzamelen. Dat is een stap in de goede richting.

Maar niet te vroeg gejuicht. Want als we kijken naar hoe het kabinet de gerichtheidseis in de toelichting bij de wet invult, dan zijn er nog heel veel mogelijkheden om deze eis in de praktijk af te zwakken. Bijvoorbeeld omdat het onderzoek zich nog in de beginfase bevindt of vanwege financiële overwegingen. Of de gerichtheidseis iets voorstelt zal dus heel erg gaan afhangen van hoe de diensten en beide toezichthouders (vooraf de TIB en achteraf de CTIVD) hier in de praktijk mee omgaan.

Tot slot nog een pijnlijke constatering. Het kabinet stelt voor om het verzamelen van gegevens over bronnen van journalisten of de vertrouwelijke communicatie van advocaten via informanten nog makkelijker te maken. Blijkbaar was het niet de bedoeling dat hiervoor eerst toestemming nodig is van de minister en goedkeuring van de toezichthouder (TIB). Dat staat nu wel in de wet. Die waarborgen wil het kabinet schrappen zodat de diensten ongemoeid via informanten deze informatie kunnen verzamelen.

Ook hier komt het kabinet weer met het argument dat dit allemaal moet kunnen omdat informanten meewerken op basis van vrijwilligheid. We zeiden het eerder: dat personen of organisaties vrijwillig jouw gegevens verstrekken of hiertoe toegang verlenen aan de geheime diensten, maakt de inbreuk op jouw rechten niet kleiner. De informantenregeling wordt langzamerhand de grote loophole in de wet om extra waarborgen te omzeilen. De hoogste tijd dat dit gat gedicht wordt.

Alles bij de bron; BitsofFreedom