Eén week voor Kerst 1897 beleefde de Tweede Kamer een novum. Een jonge afgevaardigde stond op en begon het zittende kabinet uit te schelden. Zijn grief: het Nederlandse veiligheidsbeleid, in het bijzonder de stiekeme uitbreiding van het veiligheidsapparaat. Ternauwernood voor het kiesdistrict Tietjerksteradeel in de Kamer gekozen trok hij van leer tegen de groei van de Marechaussee die tussen 1889 en 1896 was verdubbeld van 363 naar 767 manschappen.

De inzet van extra agenten, te paard, maar ook in burger en in het geheim, tegen de arbeidersprotesten in het Noorden en Zuiden van het land, stak hem. Het toen 37-jarige Kamerlid Pieter Jelles Troelstra vond die inzet van veiligheidsmiddelen ‘ surrogaat voor brood en recht’ . Een regering die zo reageerde op maatschappelijke problemen, ‘ zal er nooit in slagen vertrouwen te winnen ’ , aldus Troelstra. ...

... De Rijksveldwacht mocht nieuwe wapens, vaar- en voertuigen aanschaffen. Nederlandse agenten kregen toestemming om in Londen, Parijs en Berlijn tips en trucs over radicalen en anarchisten uit te wisselen. De Amsterdamse recherche zette een modern registratiesysteem op, hield dossiers bij van 1.500 buitenlandse anarchisten en verzamelde zo veel mogelijk gegevens. De eerste biometrische identificatietechnieken werden ingevoerd, zoals gestandaardiseerde fotoherkenning van misdadigers, mede gebaseerd op lichaamsafmetingen. De Kamer trok nog eens 7.500 gulden uit voor de oprichting van een korps geheime politie...

...In 1918 had Troelstra er genoeg van, en op 12 november riep hij zelf de revolutie uit. Dat was net wat de voorstanders van nóg meer veiligheidsbeleid nodig hadden. Burgers richtten spontaan vrijwillige burgerwachten op. En in 1919 kwam de eerste officiële Nederlandse veiligheidsdienst, de Centrale Inlichtingendienst, van de grond, die als verdeelstation van door de politiediensten verzamelde gegevens functioneerde en aan de minster van BiZa rapporteerde.

Het zou een fors aantal jaren, zo niet decennia duren, voordat er weer ruimte kwam voor reflectie, toezicht en controle op de diensten. Een eeuw is niet eens zo lang geleden.

Alles bij de bron; Column Beatrice de Graaf [NRC-DigiAbo]