Dirk Helbing, hoogleraar TU Delft voorziet „oorlog” als overheden te veel vertrouwen op ‘big data’. „We kunnen niet eens de verkeerslichten in een stad volledig optimaliseren.”

Op steeds meer plekken hangen camera’s en andere sensoren die burgers in de gaten houden. Wereldwijd experimenteren politiediensten met voorspellende algoritmes die op basis van grote hoeveelheden data proberen te berekenen waar de grootste kans is op criminaliteit, zodat ze daar agenten preventief naartoe kunnen sturen.

Data over burgers worden gebruikt voor opsporing, maar ook voor het toetsen en formuleren van uiteenlopende beleidsmaatregelen: van parkeerbeleid tot gezondheidszorg. Computers en data spelen zo een steeds grotere rol bij politieke beslissingen. De Tweede Kamer stemt binnenkort over voorstellen om het overheden nóg makkelijker te maken toegang te krijgen tot persoonlijke data over burgers. Al die ontwikkelingen bij elkaar zijn zeer gevaarlijk, vindt Dirk Helbing, hoogleraar computationele sociologie aan de TU Delft en de Zwitserse ETH in Zürich.

Volgens de Duitser leiden big data en grootschalige surveillance door overheden tot een nieuw soort totalitaire samenleving. „Ik ben zeer bezorgd. We komen steeds meer in een grote systeemcrisis terecht. Ik vrees op korte termijn misschien zelfs oorlog als bedrijven en overheden zo doorgaan als nu.” Wat in zijn ogen fout gebruik is van big data noemt hij bijvoorbeeld vaak „fascisme 2.0 of communisme 2.0”.

Helbing is natuur- en wiskundige, gespecialiseerd in complexe, sociale systemen en nudging: gedragsmanipulatie van mensen via digitale technologie. Dat is een zeldzame combinatie van uiteenlopende onderzoeksgebieden. Waar komt Helbings zorg vandaan? „Bedrijven en overheden hebben de laatste jaren als gekken data verzameld, vanuit het idee dat we de wereld kunnen optimaliseren door ons van bovenaf in de gaten te houden. Maar door mondialisering en digitalisering is de wereld zó complex geworden dat dat helemaal niet kan.”

„Het idee achter massasurveillance en big data is: als je genoeg data hebt, verschijnt de waarheid vanzelf. Topmanagers en politici moeten doen wat de data ze vertellen. Dat is de ideologie die is verspreid door technologiebedrijven. We bouwen een soort supercomputer die ons vertelt wat we moeten doen. Een nieuw totalitair systeem. Een dictatuur van data.”

Alles bij de bron; NRC